Türkçenin Sıklık Sözlüğü

Türkçenin sıklık sözlüğünün hazırlanmasına yıllar önce Sofya Üniversitesi Türkoloji Bölümünde başladım. Ancak Bulgaristan'da 1980'lerin başından sonuna kadar gelişen siyasi olayların giderek ırkçılığa sapmasıyla Türkiye Türkçesi alanında her türlü araştırmaya son verilince sıklık sözlüğü üzerinde çalışmalarım da noktalandı.

1989'un Büyük Göç'ünden sonra kadroya alındığım Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde yeniden sözlük konusuna döndüm ve çalışmalara başladım. Sonuçta Türkçenin Sıklık Sözlüğü ve Türkçenin Ters Sıklık Sözlüğü adlarıyla iki ayrı sözlük hazırladım. Türkçenin Ters Sıklık Sözlüğü 2006 yılında Kurmay Yayınevi tarafından yayımlandı.

Elinizdeki TÜRKÇENİN SIKLIK SÖZLÜĞÜ /Edebi Eserlerde Sık Kullanılan Sözcükler adlı bu eser uzun yıllar süren yorucu bir çalışmanın ürünüdür. XX. yüzyıl edebiyat eserlerinden belirli metinlerden alınmış 200 000 sözcük biçimi üzerinde hazırlanmıştır. Hazırlanırken de bundan önce yayımlanmış sıklık sözlükleri, özellikle Rusçanın, Bulgarcanın ve Özbek Türkçesinin sıklık sözlükleri örnek alınmıştır.

Çalışmanın bölümleri vardır: GİRİŞ, TÜRKÇENİN SIKLIK SÖZLÜĞÜ ve SÖZLÜK.

GİRİŞ bölümünün başında sıklık sözlüklerinin tarihçesi, bunların amaçları, görevleri ve önemi hakkında kısa bilgiler verilmektedir.

TÜRKÇENİN SIKLIK SÖZLÜĞÜ. Esas çalışmalar hakkında bilgiler bu bölümde bulunmaktadır. XX. yüzyıl Türk edebiyatı eserlerinden belirli uzunlukta (hacimde) metinler alınarak bunlardaki 200 bin sözcük çekimli durumlarından yalın (taban) durumlarına getirildi. Eş sesli sözcükler de ayrı birer leksik birim olarak ele alındı ve 11216 yalın sözcük elde edildi. Morfolojik dağılımı yapılarak her sözcüğün karşısına söz bölüklerinden hangisine dahil edildiği belirtildi ve kullanım sıklıklarını gösteren sayılar yazıldı.

Tüm bu yalın sözcükler alfabetik sıraya göre dizilerek sıklık sözlüğünün havuzu oluşturuldu. Sözcükler şu iki farklı dizinde verildi: 1. Alfabetik Dizin Veya Alfabetik Sıklık Dizini, 2. Sıklık Dizini.

Alfabetik Sıklık Dizininde bulunan, ancak Sıklık Dizini dışında bırakılan 9 defa ve daha az kullanılmış yalın sözcükler ayrı bir listede verildi.

İstatistik araştırmalarıyla elde edilen veriler tablo ve grafiklerde gösterildi.

Sözlüğü hazırlarken birçok zorluğu atmak kolay olmadı. Türk dilinin imla kuralları hususundaki mevcut durum bu zorlukların başında bulunuyordu, özellikle birleşik sözcüklerin bitişik veya ayrı yazılması konusundaki farklı görüşler edebi eserlerde de görüldü. Böyle durumlarda prensip ve kriterleri uygularken L. Zasorina'nin tanımına uyuldu, orijinallerden uzaklaşmamaya özen gösterildi ve sözcüklerin yazılışına müdahale edilmedi. Mi (mi, mu, mu) soru eki de ayrı yazıldığı için söz konusu tanıma uyularak bu ek de söz bölüklerinin sonunda ayrı verilmiştir. Elinizdeki sözlük eğer hedefine ulaşır ve dilcilerin, öğretim elemanları ve öğretmenlerin çalışmalarında bir kolaylık sağlayabilirse, mutluluk duyacağım.

Türkçenin sıklık sözlüğü üzerinde çalışmaya beni ilk yönlendiren, bana yol gösteren Sofya Üniversitesi Slav Filolojileri Fakültesi Bulgar Dili Bölümünden Prof. Miroslav Yanakiev'e, çalışmalarımda beni destekleyen ve bu eseri inceleyen Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun'a, Prof. Dr. Fikret Türkmen'e, araştırmalarımda her zaman bana yardımcı olan aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Sözlüğün basılmasında emeği geçenlere de şükranlarımı sunarım.

Hayriye Memoğlu - Süleymanoğlu Yenisoy

Ankara, 2014